Điểm di sản Toàn cảnh Phja Oắc

Phja Oắc có địa hình phức tạp, với chủ yếu là núi cao, thung lũng nhỏ hẹp, độ dốc lớn > 38^o, nhiều nơi dốc đứng. Có nhiều đỉnh núi cao trên 1.000m đến gần 2.000m so với mực nước biển, như Phja Oắc cao 1.935m, là đỉnh núi cao thứ hai ở Cao Bằng.

Về địa chất nơi đây có sự đan xen giữa các loại đá lục nguyên, đá vôi và đá xâm nhập granit, tạo nên các dãy núi đất xen với núi đá. Sự đa dạng về địa hình, địa mạo, địa chất, cộng với điều kiện khí hậu đặc trưng đã tạo nên các hệ sinh thái đặc thù của vùng núi cao Phja Oắc, đồng thời cũng là nền tảng cấu thành tính đa dạng sinh học của khu vực này.

Ngược thời gian về quá khứ xa xưa, khởi nguồn từ sự hình thành một đại dương mới trên nền lục địa cổ cách ngày nay khoảng chừng 250 triệu năm, vùng đất này sau đó đã chứng kiến các hoạt động magma rộng khắp, với các lò “hỏa diệm sơn” mãnh liệt nhưng âm ỉ sâu trong lòng đất cách ngày nay khoảng chừng 85-95 triệu năm, gây ra những biến đổi mãnh liệt trong các tầng đá vây quanh. Đặc biệt là ở những pha cuối cùng, lò magma giầu chất bốc lại càng gây ra những biến đổi mãnh liệt hơn, trong đó có sự hình thành nhiều loại khoáng sản quý hiếm, có giá trị. Có điều lý thú là tùy thuộc vào thành phần đá vây quanh mà hình thành nên những loại khoáng sản khác nhau như vonfram ở Bản Ổ và Lũng Mười, thiếc ở Tĩnh Túc, Fluorite chứa xạ ở Bình Đường...

Các vận động tạo núi sau này đã khiến vùng núi Phja Oắc nổi lên rất cao, trở thành một trong những nơi có địa hình cao nhất ở tỉnh Cao Bằng. Nét đặc biệt đó đã tạo nên những tiểu vùng khí hậu khác nhau từ chân lên đỉnh núi, khiến cho thảm thực vật theo đó cũng thay đổi vô cùng đa dạng và phong phú, rậm rạp và nhiều tầng lớp. Đặc biệt có một số hệ sinh thái đặc trưng cho vùng núi cao như hệ sinh thái rừng lùn, rừng rêu.

Khoáng sản, rừng và khí hậu sau này chính là những nguồn tài nguyên hấp dẫn người Pháp tới đây khám phá, khai thác ngay từ đầu thế kỷ XX, ngày nay vẫn còn để lại nhiều dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ, công sở...

Phja Oăc còn được tô điểm thêm bởi nền văn hóa bản địa với rực rỡ sắc mầu, phong phú âm điệu, thể hiện trong trang phục, tín ngưỡng và văn hóa dân gian của các cộng đồng địa phương như Dao, Nùng, Kinh, Tày, Mông.