Kết nối di sản và cộng đồng trong vùng Công viên địa chất Non nước Cao Bằng

Trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản, cộng đồng địa phương giữ vai trò then chốt, vừa là chủ thể gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa kiến tạo những hướng đi mới, biến giá trị di sản thành động lực phát triển bền vững. Nhằm nâng cao nhận thức về mối liên hệ giữa bảo tồn di sản với phát triển du lịch và kinh tế – xã hội, Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng đã triển khai nhiều chương trình tuyên truyền, giáo dục về giá trị danh hiệu CVĐC; đồng thời khuyến khích người dân trực tiếp tham gia bảo tồn, cùng chia sẻ lợi ích và xây dựng môi trường phát triển hài hòa, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trong 8 tháng đầu năm 2025, Ban Quản lý CVĐC đã tổ chức 11 cuộc tập huấn, khảo sát thu hút đông đảo người dân, cán bộ và đại diện các tổ chức địa phương tham gia. Nội dung tập huấn bao gồm công tác bảo tồn di sản địa chất, gìn giữ văn hóa, bảo vệ môi trường; đồng thời trang bị kiến thức và kỹ năng phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu, đặc biệt tại những khu vực dễ bị ảnh hưởng. Các buổi tập huấn gắn liền với hoạt động khảo sát thực địa, tạo điều kiện để người dân thực hành kỹ năng thuyết minh về nghề truyền thống, các điểm di sản cũng như nhận diện và ứng phó hiệu quả với các tình huống thiên tai khẩn cấp tại địa phương.

Song song với đó, Ban Quản lý CVĐC tập trung nâng cao năng lực cho cộng đồng dân cư và các đối tác CVĐC, gồm hộ kinh doanh, chủ homestay, nghệ nhân làng nghề và đơn vị dịch vụ, hướng tới phát triển du lịch bền vững. Thông qua các buổi tập huấn, chuyến khảo sát, học tập kinh nghiệm tại tỉnh Ninh Bình, Thái Nguyên, Tuyên Quang… các đối tác CVĐC đã được tiếp cận và học hỏi phương thức khai thác tiềm năng từ nguồn dược liệu bản địa, phát triển dịch vụ lưu trú, đa dạng hóa sản phẩm ẩm thực truyền thống, cũng như xây dựng các loại hình du lịch trải nghiệm mang đậm dấu ấn văn hóa. Qua đó, các thành viên trong Mạng lưới đối tác CVĐC có cơ hội tăng cường liên kết, chia sẻ sáng kiến và phối hợp triển khai các mô hình du lịch gắn với cộng đồng. Đặc biệt, hoạt động này hỗ trợ nhóm yếu thế tham gia chuỗi dịch vụ du lịch thông qua đào tạo kỹ năng, bao tiêu sản phẩm, quảng bá điểm đến và kết nối với các làng nghề thủ công truyền thống. Nhờ đó, các đối tác CVĐC có thêm nền tảng để xây dựng những mô hình du lịch sáng tạo, hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần thúc đẩy du lịch địa phương phát triển theo hướng công bằng, trách nhiệm và bền vững.

Với sự đồng hành của Ban Quản lý CVĐC, chính quyền và người dân, nhiều mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn thiên nhiên và gìn giữ văn hóa truyền thống đã được đa dạng hóa, nâng cao chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu trải nghiệm của du khách, điển hình như: làng giấy bản Dìa Trên, làng hương Phja Thắp (xã Quảng Uyên), làng đá Khuổi Ky (xã Đàm Thủy), làng du lịch cộng đồng xóm Hoài Khao (xã Thành Công)… Tại đây, các sản phẩm du lịch không chỉ bảo đảm chất lượng dịch vụ, mà còn được cải tiến mẫu mã, bao bì để phù hợp với thị hiếu và xu hướng hiện đại. Điểm đặc biệt tạo nên sức hút chính là chiều sâu văn hóa được “thổi hồn” vào từng sản phẩm thông qua những câu chuyện dân gian, tín ngưỡng bản địa và truyền thuyết gắn liền với đời sống cộng đồng. Từ đó, từng bước hình thành các dòng quà tặng du lịch đặc trưng, đậm bản sắc, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa địa phương đồng thời mở ra cơ hội nâng cao thu nhập và phát triển sinh kế bền vững cho người dân.

Những nỗ lực bền bỉ của Ban Quản lý CVĐC và cộng đồng đã nhận được sự đánh giá cao từ các chuyên gia quốc tế. Trong kỳ tái thẩm định danh hiệu CVĐC toàn cầu Non nước Cao Bằng lần thứ hai, đoàn chuyên gia UNESCO đã trực tiếp khảo sát thực địa và ghi nhận nhiều kết quả tích cực về công tác bảo tồn di sản, phát triển du lịch cộng đồng và gìn giữ bản sắc văn hóa gắn với sinh kế bền vững. Ông Kupetz Manfred Reinhard - Chủ tịch Hiệp hội hỗ trợ CVĐC Muskauer Faltenbogen, trưởng đoàn chuyên gia tái thẩm định UNESCO chia sẻ: Tại CVĐC Non nước Cao Bằng, tôi cảm nhận rõ niềm tự hào sâu sắc của cộng đồng địa phương về những giá trị di sản mà họ đang gìn giữ. Thông qua từng sản phẩm và trải nghiệm, họ gửi gắm câu chuyện văn hóa của mình, thổi sức sống vào điểm đến, góp phần xây dựng một hành trình phát triển bền vững, gắn kết con người và thiên nhiên.

Trong thời gian tới, Ban Quản lý CVĐC tiếp tục phối hợp với các sở, ngành và địa phương để triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm kết nối cộng đồng với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Trong đó, ưu tiên nâng cao năng lực cho đội ngũ làm du lịch, nhất là tại vùng sâu, vùng xa; cải thiện hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ; bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống thông qua các hoạt động giáo dục cộng đồng; kết nối thế hệ trẻ với di sản thông qua trường học và các hoạt động trải nghiệm; đồng thời đẩy mạnh quảng bá trên nền tảng số để mở rộng thị trường và thu hút nguồn lực xã hội hóa.

Với sự chung tay của cộng đồng, sự gìn giữ của các thế hệ, CVĐC Non nước Cao Bằng đang từng bước khẳng định vị thế là điểm đến hội tụ giá trị di sản và bản sắc văn hoá đặc sắc. Những thành quả đạt được không chỉ tạo nền tảng vững chắc cho phát triển du lịch bền vững, mà còn góp phần nâng cao đời sống người dân và lan tỏa rộng rãi hình ảnh CVĐC Non nước Cao Bằng đến du khách trong và ngoài nước. Từ đây, câu chuyện về một miền di sản xanh, đầy sức sống sẽ tiếp tục được viết nên, qua đó gắn kết con người và thiên nhiên trong hành trình hướng tới tương lai bền vững.