Điểm di sản Đồn Phai Khắt, làng Phai Khắt, xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình

Đồn Khai Phắt gắn liền với trận Phai Khắt diễn ra ngày 25 tháng 12 năm 1944, là trận đánh đầu tiên của đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (tiền thân của Quân đội Nhân Dân Việt Nam) do đích thân đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy.
Đồn lúc đầu là nhà của ông Nông Văn Lạc thuộc làng Phai Khắt, được xây từ năm 1940. Ngôi nhà được xây bằng gạch với diện tích 210m²_, thiết kế theo kiểu nhà 4 gian, 2 trái, lợp ngói máng, phía trong có trần làm bằng gỗ nghiến. Đây là vị trí chiến lược quan trọng vì có thể án ngữ được cả vùng Tam Kim và liên lạc dễ dàng với châu lỵ Nguyên Bình. Chính vì vậy nên đầu năm 1944 ngôi nhà đã bị thực dân Pháp chiếm làm đồn nhằm khống chế phong trào cách mạng ở địa phương và chặt đứt con đường liên lạc huyết mạch của cách mạng. Do điều tra kỹ tình hình địch, hiểu rõ đường đi lối lại, giờ giấc sinh hoạt, canh gác của chúng nên mặc dù là trận đánh đầu tiên, lại chỉ được trang bị rất thô sơ, nhưng quân ta đã chiếm được đồn một cách thuận lợi.
Chiến thắng đồn Phai Khắt tuy quy mô không lớn nhưng đã tạo niềm tin tất thắng cho các chiến sĩ giải phóng, đánh dấu bước trưởng thành của lực lượng vũ trang làm tiền đề cho các trận đánh sau này.
Đồn Phai Khắt được xếp hạng di tích cấp quốc gia ngày 29 tháng 01 năm 1993 và là một trong các di tích trong Khu di tích quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo.