8 Công viên địa chất mới được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu

Ngày  21/4 tại Pari, Ban chấp hành UNESCO đã phê duyệt việc công nhận 8 Công viên địa chất toàn cầu UNESCO mới, nâng tổng số Công viên địa chất toàn cầu trong Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu lên 169 tại 44 quốc gia.
Do ảnh hưởng của COVID-19, Hội đồng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO không đánh giá ứng viên mới nào mà chỉ đánh giá hồ sơ của các ứng viên trong giai đoạn 2017-2019. Công tác thẩm định đối với các CVĐC này đã được tiến hành trước khi đại dịch bùng phát và các ứng viên này cũng đã nộp các báo cáo bổ sung theo yêu cầu trong kỳ đánh giá trước đó của Hội đồng.
Các Công viên Địa chất Toàn cầu mới được UNESCO công nhận là:

Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Vestjylland, Đan Mạch

Khoảng 1/3 diện tích bề mặt của Công viên địa chất Vestjylland là đất liền, phần còn lại là khu vực biển ở Limfjord và Biển Bắc. Khu vực trên đất liền là cảnh quan đồi băng giá của Công viên địa chất với những đồng bằng rửa trôi do băng tan, đầm phá và hồ bằng phẳng được hình thành bởi các kỷ băng hà nối tiếp, đặc biệt là kỷ băng hà gần đây nhất - Main Advance, diễn ra cách đây khoảng 21.000 đến 23.000 năm. Thời tiết vẫn tiếp tục tác động đến cảnh quan một cách rõ ràng. Công viên địa chất bao gồm 13 điểm di sản thuộc Natura 2000 và năm khu bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã với hơn 90 điểm di sản địa chất và thiên nhiên.

Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Saimaa, Phần Lan

Tên của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Saimaa bắt nguồn từ hồ Saimaa, là hồ nước lớn nhất ở Phần Lan, và lớn thứ 4 châu Âu. Nằm ở Đông Nam Phần Lan, phía Nam hệ thống sông Vuoksi, Công viên địa chất Saimaa trải dài ở độ cao từ 20 đến 180m so với mực nước biển. 1/3 trong tổng 6.063 km² diện tích của công viên địa chất là nước, với hàng nghìn hòn đảo rải rác, và tổng đường bờ biển dài hơn 8.000km. Nền đá của Saimaa cho thấy quá khứ cổ xưa của vùng đất này là một phần của đáy biển cách ngày nay khoảng 1.900 triệu năm. Theo thời gian, nền đá  được hình thành khi nước biển rút đi, quá trình hình thành núi uốn nếp diễn ra, các khối đá kết tinh thành đá gơ-nai và đá granit. Nền đá cổ tiếp tục chịu tác động của kỷ băng hà và sự nâng lên của đất kéo dài cho tới ngày nay. Đất ở khu vực này đã hình thành khoảng hơn 20.000 năm do sự xói mòn của các tảng băng. Do đó, một số loài độc đáo và có nguy cơ tuyệt chủng, như Hải cẩu đeo vòng và cá hồi Saimaa, trở nên biệt lập ở vùng này. Những bức tranh đá ấn tượng bên bờ hồ là minh chứng cho việc con người đã xuất hiện ở đây từ thời kỳ đồ đá. Vị trí và đặc điểm của Công viên địa chất cho phép du khách quan sát được các dạng hình thành băng ở quận Hồ Phần Lan.

CVĐC toàn cầu UNESCO Thuringia Inselsberg – Drei Gleichen, Đức

Nằm ở Thuringia, trung tâm nước Đức, công viên địa chất Thuringia Inselsberg - Drei Gleichen có diện tích khoảng 988 km² ở độ cao 250 đến 900m trên mực nước biển. Đặc điểm địa chất nơi đây là minh chứng của lịch sử hơn 150 triệu năm của Trái đất, từ khi Toàn Lục Địa Pangea còn là một lục địa hợp nhất cho tới khi chia tách thành các lục địa trong kỷ Trias muộn, và là phần lộ thiên duy nhất của ranh giới giữa kỷ Trias/Jura ở miền trung nước Đức. Hoá thạch độc đáo của công viên địa chất Thuringia Inselsberg – Drei Gleichen đã được nghiên cứu hơn 300 năm, tạo nên một khối lượng kiến thức lớn chuyên ngành địa chất. Các rặng san hô hoá thạch trong vùng công viên địa chất, một trong số những rặng san hô được ghi nhận đầu tiên vào thế kỷ XIX, là dấu tích của sự hình thành một hòn đảo nhỏ bao quanh bởi các rặng san hô ở biển Zechstein. Du khách có thể khám phá ba trong số hàng trăm hang động tự nhiên trong vùng CVĐC toàn cầu UNESCO Thuringia Inselsberg – Drei Gleichen. Tuyến trải nghiệm Geo and Pleasure qua những ngọn núi thấp và khu vực hoàng thổ làm nổi bật mối liên hệ giữa thổ nhưỡng, địa chất và ẩm thực truyền thống của địa phương.

CVĐC toàn cầu UNESCO Grevena – Kozani, Hy Lạp

Nằm ở phía bắc của Hy Lạp, miền tây Macedonia (khoảng 40-70 km từ biên giới giữa Albania và Bắc Macedonia), Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Grevena - Kozani có diện tích 2.486 km², với độ cao từ 380 đến 3.800m trên mực nước biển. Sông Aliakamon, con sông dài nhất Hy Lạp, chảy qua vùng Công viên địa chất. Địa chất của CVĐC toàn cầu UNESCO Grevena – Kozani bao gồm các hệ tầng đá có niên đại khoảng một tỷ năm trước là minh chứng cho sự hình thành một số mảng kiến tạo như sự hình thành Đại dương Tethys hay sự xuất hiện của châu Âu như một khối lục địa riêng biệt. Núi Orliakas, ám tiêu nằm giữa khu vực va chạm Âu-Phi cổ, cũng nằm trong vùng công viên địa chất. Những nghiên cứu về các đặc điểm địa chất này góp phần không nhỏ vào việc xây dựng các học thuyết phổ biến về nguồn gốc của các mảnh kiến tạo. CVĐC toàn cầu UNESCO Grevena - Kozani còn là nơi có một số hoá thạch bộ có vòi quan trọng nhất trên thế giới, Vùng đất của loài Voi, và chiếc ngà voi ma mút được coi là dài nhất trên thế giới, với chiều dài hơn 5m.

CVĐC toàn cầu UNESCO Belitong, In-đô-nê-xi-a

Công viên địa chất nằm cách Jakarta khoảng 400 km về phía bắc, bao gồm đảo Belitong và hơn 200 hòn đảo nhỏ trong vùng biển rộng 13.000 km². Khoảng 2/3 diện tích của Công viên địa chất Belitong là biển. Belitong nổi tiếng với cảnh quan đá gra-nit Tor kỳ vỹ, cảnh quan đá lộ thiên lớn, đứng độc lập do tác động của xâm thực, phong hoá. Nơi đây còn có các loại đá tektit hiếm được hình thành do tác động thiên thạch như đá Satam, đá Billitonit, và những mỏ khoáng sản độc quý hiếm như mỏ thiếc nguyên sinh Nam Salu, là mỏ thiếc có mạch quặng lớn đơn nhất khu vực Đông Nam Á. Nằm trên các tuyến đường di cư và giao thương hàng hải lịch sử, Công viên địa chất Belitong là nơi sinh sống của hơn 288.000 người với nền văn hoá đa dạng, trong đó có bộ lạc Sawang. Nông nghiệp, đánh bắt thuỷ hải sản và khai mỏ là nguồn thu nhập chính của người dân nơi đây.

CVĐC toàn cầu UNESCO Aspromonte, Ý

Nằm ở Calabria, phía nam nước Ý, ở độ cao khoảng 2.000m so với mực nước biển, CVĐC toàn cầu UNESCO Aspromonte là nơi sinh sống của hơn 273.000 người. Đặc điểm địa chất của Công viên địa chất này là kết quả của quá trình tiến hóa địa động lực và địa chấn bắt đầu hơn 500 triệu năm trước và vẫn còn tiếp diễn đến ngày nay. Công viên địa chất Aspromonte nằm trên một bán đảo dọc theo dãy Apennine, tương ứng với một mảnh của dãy An-pơ tách ra từ Tây Ban Nha, tây bắc Ý, Sardinia và Corsica. Quần thể các dãy núi, đỉnh núi và cao nguyên xen kẽ với những thung lũng sâu được tạo thành bởi những dòng chảy tự nhiên độc đáo được gọi là fiumare, qua thời gian chạm khắc lên nền đá cứng biến chất kết tinh và tạo nên những thác nước kỳ vỹ. Địa mạo độc đáo của Công viên địa chất khiến cho du khách có được tầm nhìn 360 độ tuyệt đẹp ra eo biển Messina, núi Etna, quần đảo Aeolian, vùng Calabria của Hy Lạp, Locri và đồng bằng Gioia Tauro.

CVĐC toàn cầu UNESCO Majella, Ý

Nằm ở trung tâm dãy núi Apennines, CVĐC toàn cầu UNESCO Majella có diện tích 740 km2, ở độ cao từ 130 đến 2.800m trên mực nước biển, với hơn 60 ngọn núi thuộc Khối Majella, trong đó hơn một nửa các đỉnh núi có độ cao trên 2.000m, giống như núi Amaro. Công viên địa chất được tạo thành bởi một loạt các hẻm núi, các dòng sông và một số hồ có nước quanh năm cần thiết cho sự sống của các loài động vật hoang dã. Khu vực công viên địa chất được tạo thành chủ yếu từ đá vôi chứa hóa thạch, cho thấy một trong những dạng địa hình trẻ nhất của dãy Apennines. Công viên địa chất Majella có 95 điểm di sản với những tàn tích về sự xuất hiện của loài người từ 600.000 năm trước, bao gồm một trong những điểm di sản khảo cổ lâu đời nhất ở châu Âu. Nhờ cảnh quan độc đáo của địa hình núi cao gần biển và sự không đồng nhất của địa mạo, Công viên địa chất Majella có nhiều kiểu vi khí hậu,hệ và tổ sinh thái, làm tăng thêm sự độc đáo và giá trị của đa dạng sinh học.

CVĐC toàn cầu UNESCO Holy Cross Mountains, BaLan

Nằm ở phía đông nam Ba Lan, khu vực phía tây dãy núi Świętokrzyskie (dãy núi Holy Cross), ở độ cao từ 200 đến 400m trên mực nước biển, CVĐC toàn cầu UNESCO Holy Cross Mountains là nơi sinh sống của hơn 252.000 người.
Công viên địa chất này nằm trong Vùng khâu xuyên châu Âu (TESZ), là ranh giới kiến tạo chủ yếu giữa Nền Tây Âu Variscan, nền Đông Âu Precambrian và vành đai kiến tạo núi An-pơ, là chìa khóa để tìm hiểu về cấu trúc địa chất của châu Âu. Quan trọng hơn, đây là khu vực duy nhất của TESZ có các loại đá trầm tích lộ thiên của các thời kỳ địa chất từ Kỷ Cambi đến Kỷ Đệ tứ. Đặc điểm địa chất của Công viên cùng với tác động của con người đã tạo nên sự đa dạng của cảnh quan và hệ động, thực vật nơi đây. Dấu vết về hoạt động của loài người trong vùng Công viên có niên đại khoảng 60.000 năm, ví dụ như lán trại của người Neanderthal và các hang động tuyệt đẹp. Những khu mỏ cổ là minh chứng cho tầm quan trọng của các mỏ khoáng sản, quặng kim loại, đá vôi và các nguồn tài nguyên khác đối với người dân địa phương qua các thời kỳ.