Sắc chàm của người Nùng An

Màu chàm không đơn thuần là một loại màu nhuộm, mà với người Nùng An, đó là biểu tượng của sự gắn bó với thiên nhiên, là dấu ấn văn hóa truyền đời. Sắc chàm đậm, dịu và bền màu được chiết xuất từ cây chàm – một loại cây bản địa được người dân trồng và chăm sóc quanh năm. Quá trình nhuộm chàm đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn: từ việc ngâm lá, ủ lên men, chắt lấy nước, lọc bỏ cặn và nhuộm nhiều lần để đạt được độ thẫm mong muốn.

Trang phục truyền thống của người Nùng An ở Quảng Uyên hầu hết được may từ vải chàm. Đàn ông mặc áo dài chàm đơn giản, quần ống rộng, còn phụ nữ mặc áo năm thân, cổ tròn, hàng cúc cài lệch, kết hợp với khăn đội đầu cùng màu. Đặc biệt, phụ nữ Nùng An thường tự tay dệt vải, nhuộm chàm và thêu thùa hoa văn, thể hiện sự khéo léo và tinh tế.

Sắc chàm không chỉ hiện diện trong trang phục mà còn là một phần không thể thiếu trong các lễ nghi truyền thống: cưới hỏi, tang lễ, lễ hội. Màu chàm thể hiện sự mộc mạc, giản dị nhưng lại vô cùng bền bỉ – giống như chính con người nơi đây: chịu thương chịu khó, gắn bó với núi rừng quê hương. Trong tâm thức người Nùng An, màu chàm còn là màu của sự bình yên, chống lại tà khí cho người mặc. Chính vì vậy, khi trẻ em mới sinh ra, người ta thường mặc cho bé những bộ quần áo chàm nhỏ xinh, như một lời chúc bình an.

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại đã len lỏi vào từng bản làng, nhưng ở Quảng Uyên, người Nùng An vẫn giữ gìn và phát huy nghề nhuộm chàm truyền thống như một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa dân tộc. Không dừng lại ở việc bảo tồn, nhiều hộ gia đình nơi đây đã chủ động sáng tạo các sản phẩm mới mang hơi thở đương đại như khăn choàng, phụ kiện trang trí, đồ lưu niệm… từ chất liệu chàm thủ công, vừa giữ được nét mộc mạc nguyên bản, vừa đáp ứng thị hiếu của du khách. Họ kết hợp nghề dệt, nhuộm chàm với phát triển du lịch cộng đồng, tổ chức trải nghiệm thực tế như tự tay nhuộm vải, tìm hiểu quy trình thủ công hay thưởng thức không gian văn hóa truyền thống. Nhờ đó, di sản văn hóa lâu đời này không chỉ được bảo tồn mà còn tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trong dòng chảy của cuộc sống đương đại. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng có những chương trình hỗ trợ, khuyến khích bà con duy trì làng nghề truyền thống, mở các lớp dạy nghề cho thế hệ trẻ – để sắc chàm không chỉ là kỷ niệm của quá khứ, mà còn là nhịp cầu kết nối giữa hiện tại và tương lai.

Sắc chàm của người Nùng An ở Quảng Uyên không chỉ là màu sắc của trang phục, mà còn là màu của ký ức, của văn hóa dân tộc. Trong từng sợi vải, từng nét hoa văn thêu thùa, là cả một hồn cốt dân tộc được gìn giữ qua bao thế hệ. Giữa dòng chảy của thời gian, sắc chàm ấy vẫn lặng lẽ tỏa sáng, bền bỉ và đầy tự hào.