Mác Khuối - Món quà tháng Tư của rừng

Vào những ngày này, thật không khó khi bắt gặp những chùm quả chín mọng, màu đỏ tươi được bày bán khắp các phiên chợ Cao Bằng. Loại quả rừng này không có tiếng phổ thông, được người dân ưu ái gọi với tiếng địa phương là mác Khuối.

Mác Khuối.

Những ngày tháng 3, đầu tháng 4, tại các chợ phiên ở Cao Bằng có bày bán một loại quả có hình tròn, màu đỏ, vỏ nhẵn, trong ruột có màu trắng ngà, đó là mác Khuối (mác tiếng Tày có nghĩa là quả). Cây mác Khuối mọc tự nhiên ở trên đồi, nương rẫy, trong rừng, trong vườn nhà. Cây mác Khuối thuộc dạng thân leo, thường cao từ 3 - 5 m, lá màu xanh thẫm to hơn bàn tay, hoa màu trắng mọc thành từng chùm dưới tán lá. Quả tròn, đỏ thẫm, căng mọng và to hơn hòn bi, quả ra thành từng chùm, bám vào thân cây, mỗi quả nặng 10 - 15 g.

Đến tháng 4 hằng năm, khi quả chín có màu đỏ tươi, hoặc đỏ thẫm nhìm giống trái cherry nên rất bắt mắt. Mác Khuối có vị chua và hơi chát khi quả còn non, ruột quả có vị bùi. Mác Khuối thường được dùng để ăn chơi, ngâm rượu hoặc siro, dùng để nấu canh, kho cá. 
Chị Lương Thị Nhất, xóm Khào B, xã Phúc Sen (Quảng Uyên) chia sẻ: Gia đình tôi thường cùng nhau vào rừng vừa chăn trâu, vừa hái quả để đem bán ở các phiên chợ. Ngày bán nhiều thì được khoảng 10 -15 kg, ngày bán ít thì 5 - 6 kg. Hiện nay, mác Khuối có giá trung bình là 15 - 20 nghìn đồng/kg nên cũng cho thu nhập đáng kể cho gia đình.  
Có rất nhiều món ăn được chế biến từ mác Khuối. Bình thường người dân thường đem quả rửa sạch, sau đó chấm muối ớt. Hoặc dùng để ngâm rượu uống. Để ngâm rượu mác Khuối, bạn nên chọn mua những quả chín, sẫm màu, rửa sạch, tách quả ra khỏi chùm. Sau đó để khô ráo nước, cho vào bình thủy tinh hoặc chum, sành rồi ngâm với rượu ngon, tỷ lệ 1 kg mác Khuối ngâm với 2 - 3 lít rượu, sau 2 tháng là dùng được. Hoặc có thể ngâm qua đường sau 5 - 7 ngày thì vớt cái ra ngâm với rượu sẽ giảm bớt vị chua của quả, ngâm theo cách này uống sẽ ngon hơn. Mác Khuối cũng thường được dùng trong các món canh chua, nhất là canh cá thay thế cho quả khế để làm hương vị món ăn thêm đặc biệt hơn. 
Mác Khuối là món quà quen thuộc của trẻ em vùng cao gắn bó với những năm tháng tuổi thơ rủ nhau cùng đám bạn trèo hái khi đi chăn trâu vào mỗi buổi chiều nghỉ học. Tuy là món ăn vặt dân giã nhưng ngày nay mác Khuối lại trở thành món ăn độc, sạch, lạ miệng thu hút nhiều người tìm mua để thưởng thức.